اتوکلاو چیست ؟
اتوکلاو چیست؟
دستگاه اتوکلاو نوعی از استریل‌کننده می‌باشد که با استفاده از بخارآب تحت فشار موجب حذف کامل میکروب‌ها و استریل ابزار و محیط می‌شود. اتوکلاو جزو تجهیزات آزمایشگاهی پرکاربرد است که علاوه بر آزمایشگاه در صنایعی نظیر بتن، موادغذایی، پزشکی و دندانپزشکی استفاده می‌شود.
این دستگاه که نمونه ابتدایی آن ساده تر بود برای اولین بار توسط چارلز چمبرلند در سال 1879 میلادی ساخته شد؛ با گذشت زمان نمونه اولیه دستخوش پیشرفت و ارتقا گردید تا به نمونه مدرن امروزی تبدیل شد که متناسب با نوع کاربرد انواع مختلفی دارد. امروزه اتوکلاو نقش کلیدی در انواع کلینیک‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز تحقيقاتي، دندانپزشکی و دامپزشکی و انواع صنایع دارد و موجب ضدعفونی کامل و استریل ابزار پزشكي ميشود. اتوكلاو كردن فرآيندي است كه با دما و فشار بالا، در خواص مكانيكي و شيميايي تغيير ايجاد ميشود.
اتوكلاو‌ها محفظه استوانه‌اي بسته و تحت فشار هستند در فرآيندهايي با دما و فشار بالا شركت مي‌كنند و در ابعاد و انواع مختلف نظير روميزي و ايستاد توليد مي‌شوند. بدليل قدرت استريل‌سازي بالا و دوام مناسب بسيار مورد توجه قرار گرفتند.
اتوكلاو يك روش ايده‌آل و قابل اعتماد براي حذف موثر تمام ميكرو ارگانيسم‌ها نظير انواع قارچ، باكتري و ويروس و پخت كامپوزيت است و براي استريل و ضد عفوني كردن ظروف شيشه‌اي آزمايشگاهي و ابزار پزشكي و جراحي كاريرد دارد.
درون دستگاه اتوكلاو فشار بيشتر از فشار اتمسفر است و با افزايش فشار، دماي بخار نيز افزايش يافته و بطور مثال متناسب با میزان افزایش فشار، آب در دمايي بالاتر از 100 درجه سانتیگراد و در حدود 121 درجه سانتيگراد بجوش مي‌آيد و در دماي فوق براي مدت زماني باقي ميماند تا سیکل استریلزاسیون بطور کامل انجام شود.
عملكرد اتوكلاو بدين صورت است كه ابتدا اشيا و مواد مورد نظر در داخل محفظه قرار مي‌گيرد و پس از آن متناسب با ويژگي اتوكلاو، هواي موجود در محفظه از طريق پمپ وكيوم خارج شده و سپس بخار ياگاز تميز وارد محفظه ميشود. دما و فشار درون اتوکلاو افزایش یافته و بخار یا گاز تحت فشار و داغ به درون اجزای ابزار و مواد نفوذ می‌کند و این دما و فشار تا مدت زمانی متناسب با نوع اجسام و اشیای درون محفظه، باقی میماند. مدت زمان دقيق سيكل استريلزاسيون وابسته به ابعاد و ميزان آلودگي تجهيزات و ويژگي‌هاي جريان بخار مي‌باشد. با اتمام زمان سيكل، بخار به آرامي خنك شده و دما كاهش مي‌يابد كه پس از اتمام فرآيند خنك‌سازي، اجسام مي‌توانند خارج شوند.
دستگاه اتوکلاو از اجزای مختلفی نظیر محفظه درونی و بیرونی، پمپ وکیوم، درب که دارای انواع اتوماتیک و دستی است، مولد بخار، مخزن آب ، المنت، فشارسنج، سنسور دما و سیستم خنک کننده مایعات، سيستم كنترل جهت تنظيم ونظارت دقيق بر مقدار دما، فشار و زمان كاركرد سيستم و… تشکیل شده است که به اختصار به توضیح وظایف اجزا میپردازيم.
- محفظه دروني (Chamber): محل قرار گيري ظرف ها و اشيا جهت اجراي فرآيند استريل است و حجم آن، بيانگر ظرفيت اتوكلاو است.
- محفظه بيروني (Jacket): محفظه بيروني كه بمنظور تامين و حفظ دماي چمبر جهت اجراي عمليات استريلزاسيون روي آن قرار دارد.
- پمپ وكيوم: وظيفه تخليه‌ي هواي موجود درون محفظه با ايجاد فشار منفي و قبل از شروع سيكل استريلزاسيون را برعهده دارد و همچنين باعث خشك كردن محتويات محفظه پس از اتمام فرآيند و قبل از خروج اشيا ميشود.
- درب اتوكلاو: بمنظور ورود و خروج اقلام به درون محفظه و ايجاد دسترسي به چمبر مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
- مولد بخار: سبب تامين بخار لازم فرآيند ميشود.
- المنت: با ايجاد گرما سبب تبديل آب به بخار جهت شروع استريلزاسيون ميشود.
- سيستم خنك كننده مايعات: سبب خنك سازي و تخليه مايعات خروجي به فاضلاب ميشود.
انواع اتوکلاو:
اتوکلاو ها انواع مختلفی دارند و دسته بندی آن ها بر اساس کلاس، محیط مورد استفاده و محدوده دمایی صورت می‌گیرد.
انواع اتوکلاو بر اساس کلاس:
دسته بندی در این روش بر اساس کلاس صورت می‌گیرد این موضوع بیانگر این است که چه نوع تجهیزاتی را می‌توان با کمک هر اتوکلاو استریل نمود که شامل سه گروه می‌شود و بصورت زیر است:
- اتوکلاوهای کلاس N: اتوکلاو گرانشی ( حذف هوای درون محفظه به کمک بخار متراکم) هستند که برای ضدعفونی کردن ابزار آلات ساده، جامد وبدون پوشش و تخت استفاده می‌شوند.
- اتوکلاوهای کلاس S: اتوکلاو گرانشی برای ضدعفونی ابزار جامد بدون پوشش و پوشش دار مناسب هستند و توانایی ضدعفونی ابزار متخلخل و حفره‌دار را نیز دارند.
- اتوکلاوهای کلاس B: همه‌کاره و کامل تر از موارد فوق هستند که توانایی حذف کامل و سریع هوا به کمک پمپ وکیوم قوی را دارند و بدلیل نوع مکانیزم عنوان شده توانایی ضد عفونی انواع جامدات و مواد نساجی را دارند و همچنین در بسیاری از امور پزشکی کاربرد دارند.
انواع اتوکلاوه بر اساس محیط کار:
دستگاه‌های اتوکلاو را بر اساس محیط مورد استفاده به چهار نوع اتوکلاو آزمایشگاهی ، بیمارستانی ، کلینیکال و دندانپزشکی تقسیم می کنند که ظرفیت، مکانیزم درب و کنترل و همچنین جنس که معمولا استیل ضدزنگ است متناسب با کاربرد آن در هریک از این محیط‌ها، متفاوت خواهد بود.
انواع اتوکلاو بر اساس درجه حرارت :
دستگاه اتوکلاو بر اساس محدوده دمای کاری به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- اتوکلاو درجه بالا : فعالیت در محدوده دمایی ۱۳۲ تا ۱۳۴ درجه سانتیگراد دارد.
- اتوکلاو درجه پایین : فعالیت در محدوده دمایی ۱۲۱ تا ۱۲۳ درجه سانتیگراد دارد.
پس از شناخت دستگاه اتوكلاو و نحوه عملكرد آن لازم است تا به بررسي مزايا و معايب اين سيستم پركاربرد بپردازيم:
از جمله مزاياي دستگاه اتوكلاو مي‌توان به موارد زير اشاره نمود:
- استريلزاسيون با كيفيت بالا
- مقرون بصرفه و اقتصادي
- عدم استفاده از مواد شيميايي اضافي
- زمان فرآيند كوتاه
- نفوذ بالا به تمام بخش اجسام و حذف كامل انواع باكتري، ويروس و قارچ و…
- موجود در انواع ظرفيت‌ها و متناسب با نياز
اما اين دستگاه معايبي نيز دارد از جمله:
- امكان استفاده براي ابزار با جنس محدود
- خوردگي و پوسيدگي درون اتوكلاو
- امكان حضور رطوبت و ايجاد آسيب به برخي از لوازم موجود در محفظه
کاربرد دستگاه اتوکلاو:
اتوکلاو ها قابلیت حذف انواع میکروارگانیسم‌ها را داشته و به همین دلیل بطور حداکثری در صنایع غذایی و دارویی جهت تشخیص و درمان کاربرد دارد. از جمله کاربرد‌های این دستگاه شامل موارد زیر است:
- استریل و ضدعفونی کردن انواع تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی، دامپزشکی و آزمایشگاهی
- ضدعفونی و کم خطر ساختن ضایعات بیمارستانی و حذف عوامل خطرناک و بیماری زا
- ایجاد محیط استریل و ضدعفونی آزمایشگاهی و تحقیقاتی نظیر محیط کشت باکتری
- استریلزاسیون در صنایع دارویی و غذایی
- ضدعفونی تجهیزات پیرسینگ و تاتو
- استفاده در صنایع ساختمانی و لاستیک سازی
برای مشاهده دیگر محصولات ما می توانید از دیگر صفحات سایت خزر منبع بندر دیدن فرمایید.