نقش دیگ بخار در صنایع غذایی و دارویی: الزامات و چالش‌ها

مقدمه: چرا دیگ بخار در صنایع حساس حیاتی است؟

صنایع غذایی و دارویی از جمله صنایعی هستند که بالاترین سطح حساسیت به بهداشت، ایمنی و کیفیت را دارند. در این صنایع، بخار به عنوان یک عامل حیاتی در پخت، استریلیزاسیون، شست‌وشو و فرآوری محصولات به‌کار می‌رود. اما بخار باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد:

• خلوص بالا (Pure Steam)
• فاقد آلودگی شیمیایی یا فیزیکی
• فشار و دمای پایدار و دقیق

دیگ بخار (Steam Boiler) نقش کلیدی در تأمین چنین بخاری دارد. طراحی، ساخت و نگهداری صحیح این تجهیزات مطابق با استانداردهایی نظیر BS2790  و ISIRI 4231  و همچنین الزامات FDA و GMP در صنایع دارویی، ضامن کیفیت و سلامت نهایی محصول است.

اهمیت بخار در صنایع غذایی

نقش بخار در فرآیندهای پخت و فرآوری

• پخت انواع کنسروها و کمپوت‌ها
• پاستوریزاسیون شیر و نوشیدنی‌ها
• پخت نان و فرآورده‌های آردی
• فرآوری روغن‌ها و محصولات پروتئینی

نقش بخار در شست‌وشو و استریلیزاسیون

• شست‌وشوی ظروف و تجهیزات تولید
• ضدعفونی خطوط تولید و بسته‌بندی
• حذف میکروارگانیسم‌ها بدون مواد شیمیایی

الزامات بهداشتی بخار غذایی

• استفاده از آب تغذیه (Feed Water) تصفیه‌شده و نرم‌شده
• عدم تماس بخار با روغن‌ها و روانکارها
• استفاده از دیگ بخار استاندارد با طراحی بهداشتی

اهمیت بخار در صنایع دارویی

نقش بخار در استریلیزاسیون تجهیزات پزشکی

• اتوکلاوها برای استریل کردن ابزار جراحی
• استریلیزاسیون بطری‌ها و ویال‌ها پیش از پر کردن دارو
• تولید بخار خالص (Pure Steam) برای فرآیندهای حساس

تولید دارو و واکسن

• فرآیندهای تخمیر (Fermentation) در تولید آنتی‌بیوتیک‌ها
• گرمادهی کنترل‌شده در واکنش‌های شیمیایی دارویی
• ضدعفونی محیط‌های تولید واکسن و سرم

الزامات بخار دارویی

• بخار بدون حضور ذرات معلق و مواد شیمیایی
• طراحی دیگ بخار با سیستم جداساز رطوبت (Steam Separator)
• رعایت الزامات FDA، USP و استانداردهای GMP

الزامات طراحی دیگ بخار برای صنایع حساس

کیفیت آب تغذیه (Feed Water)

• استفاده از سختی‌گیر رزینی یا اسمز معکوس (RO)
• کنترل اکسیژن محلول برای جلوگیری از خوردگی
• استفاده از دوزینگ پمپ برای مواد ضدخوردگی

طراحی مکانیکی

• استفاده از فولادهای مقاوم و دارای گواهینامه
• ضخامت مناسب لوله‌ها و بدنه مطابق با استاندارد BS2790 و ISIRI 4231
• طراحی با نرم‌افزارهای مهندسی (HTRI، Aspen) برای بهینه‌سازی انتقال حرارت

تجهیزات ایمنی و کنترلی

• شیر اطمینان دو مرحله‌ای
• پرشر سوئیچ و لول کنترل الکترونیکی
• مانومتر دقیق و دریچه بازدید

چالش‌های اصلی در استفاده از دیگ بخار صنایع غذایی و دارویی

۱. آلودگی بخار

• ورود ذرات معلق، روغن یا مواد شیمیایی
• راهکار: استفاده از دیگ بخار استاندارد و جداساز بخار

۲. کنترل فشار و دما

• نوسان دما می‌تواند کیفیت محصول دارویی یا غذایی را تغییر دهد
• راهکار: استفاده از سیستم کنترل اتوماتیک و PID

۳. هزینه انرژی

• مصرف بالای گاز و برق در دیگ‌های بخار قدیمی
• راهکار: استفاده از دیگ بخار خزر بویلر با راندمان بالا و عایق‌کاری بهینه

۴. نگهداری و ایمنی

• رسوب‌گیری در لوله‌ها
• خوردگی داخلی دیگ بخار
• راهکار: سرویس دوره‌ای، تست هیدرواستاتیک و شست‌وشوی شیمیایی

نقش دیگ بخار خزر بویلر در صنایع غذایی و دارویی

ویژگی‌های کلیدی دیگ بخار خزر بویلر

• طراحی مطابق با استانداردهای BS2790 و ISIRI 4231
• استفاده از ورق فولادی آلیاژی A516-Gr70 و لوله‌های بدون درز ST35.8
• عایق‌کاری با پشم سنگ و پوشش استیل ضدزنگ
• تست هیدرواستاتیک با فشار ۱٫۵ برابر فشار طراحی

مزایا در صنایع غذایی

• بخار تمیز و یکنواخت
• قابلیت استریل کردن تجهیزات بدون نیاز به مواد شیمیایی
• دوام بالا و کاهش هزینه‌های نگهداری

مزایا در صنایع دارویی

• تولید بخار خالص (Pure Steam)
• دقت بالا در کنترل فشار و دما
• قابلیت استفاده در اتوکلاوها و خطوط تولید دارو

جمع‌بندی

دیگ بخار به عنوان یکی از تجهیزات حیاتی صنایع غذایی و دارویی، نقشی کلیدی در تضمین سلامت و کیفیت محصول نهایی دارد. رعایت الزامات استانداردی مانند BS2790، ISIRI 4231 و مقررات GMP و FDA، نه‌تنها ایمنی و کارایی فرآیند را تضمین می‌کند بلکه باعث افزایش اعتبار برند تولیدکننده نیز می‌شود.
شرکت خزر منبع بندر (خزر بویلر) با طراحی و ساخت دیگ‌های بخار استاندارد، توانسته سهم قابل‌توجهی در ارتقای کیفیت فرآیندهای حساس این صنایع داشته باشد.

( سؤالات متداول)

۱. چرا بخار در صنایع غذایی اهمیت ویژه دارد؟
زیرا بخار امکان پخت، استریلیزاسیون و شست‌وشوی بهداشتی را بدون استفاده از مواد شیمیایی فراهم می‌کند.

۲. بخار دارویی چه تفاوتی با بخار معمولی دارد؟
بخار دارویی یا Pure Steam کاملاً خالص بوده و فاقد هرگونه آلودگی فیزیکی و شیمیایی است.

۳. دیگ بخار خزر بویلر چه مزیتی برای صنایع دارویی دارد؟
قابلیت تولید بخار خالص، کنترل دقیق فشار و دما و رعایت استانداردهای بین‌المللی.

۴. چگونه می‌توان از آلودگی بخار جلوگیری کرد؟
با استفاده از دیگ بخار استاندارد، سیستم جداساز رطوبت و کنترل کیفیت آب تغذیه.